บรรยายโดย รองศาสตราจารย์นายแพทย์ประเสริฐ เอื้อวรากุล
ภาควิชาจุลชีววิทยา คณะแพทย์ศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล

        ไวรัสไข้หวัดใหญ่/ไข้หวัดนก (influenza A virus) แบ่งออกเป็น 3 types คือ influenza A, B, C โดยไวรัสที่เป็นปัญหาในปัจจุบันเป็น type A ซึ่งจะแบ่งต่อออกไปตามลักษณะแอนติเจนของ hemagglutinin (HA) และ neuraminidase (NA) โดย HA แบ่งออกเป็น 16 subtypes และ NA แบ่งออกเป็น 9 subtypes โดยไวรัสที่ไข้หวัดนกที่เป็นปัญหาอยู่ในปัจจุบันจัดเป็น subtype H5N1 ในขณะที่ไวรัสไข้หวัดใหญ่ที่แพร่ระบาดอยู่ในประชากรมนุษย์เป็น H1N1 และ H3N2

        ไวรัส H5N1 สามารถแบ่งกลุ่มย่อยต่อไปอีกตามลักษณะสารพันธุกรรมเป็น genotype ต่างๆ โดยแต่ละ genotype หมายถึงไวรัสที่มีต้นกำเนิดจาก reassortment ครั้งเดียว จึงมีที่มีของชิ้นยีโนมจากไวรัสต้นกำเนิดเดียวกัน ไวรัสบาง genotype เกิดขึ้นแล้วก็สาบสูญไป ในขณะที่บาง genotype มีการแพร่ระบาดออกไปมากขึ้น ไวรัสที่กำลังแพร่ระบาดอยู่ในปัจจุบันจัดเป็น genotype Z และเมื่อวิเคราะห์ความสัมพันธ์และวิวัฒนาการของไวรัสก็จะสามารถแบ่งไวรัสใน genotype Z ออกไปอีกเป็น 2 clades ได้แก่ clade I ได้แก่ไวรัสที่ระบาดอยู่ในไทยและเวียดนาม และ clade II ได้แก่ไวรัสที่ระบาดอยู่ในอินโดนีเซีย จีน ยุโรป และอัฟริกา

        ในประเทศเวียดนามและอินโดนีเซีย มีรายงานการวิเคราะห์สารพันธุรรมของไวรัสที่แพร่ระบาดอยู่ในประเทศและพบว่าสามารถแบ่งกลุ่มย่อยซึ่งมีความสัมพันธ์กับพื้นที่การะบาดด้วย เช่นในเวียดนามไวรัสที่ระบาดทางตอนเหนือและตอนใต้ของประเทศมีความแตกต่างกัน และพบด้วยว่าไวรัสในประเทศไทยมีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับไวรัสของเวียดนามทางตอนเหนือมากว่าไวรัสของเวียดนามทางตอนใต้
ในประเทศไทยยังไม่ชัดเจนว่ามีความแตกต่างของไวรัสพอที่จะทำให้สามารถแยกเป็นกลุ่มย่อยหรือไม่ การศึกษาติดตามต่อไปอาจได้ข้อมูลที่ช่วยให้สามารถแยกกลุ่มของไวรัสได้ ซึ่งจะช่วยให้เราเข้าใจธรรมชาติและช่องทางของการแพร่ระบาดได้ดีขึ้น

<<back